İSTİŞARE EDEN KAZANIR
İstişare, İslam’da bireysel ve toplumsal kararların alınmasında büyük öneme sahiptir. Kur’an-ı Kerim’de ve Hz. Peygamber’in sünnetinde istişareye sıkça vurgu yapılmıştır. Şûrâ Suresi’nin 38. ayetinde müminlerin işlerini danışarak yürüttükleri ifade edilmiştir: “Onların işleri aralarında şûrâ (danışma) iledir.” Bu ayet, danışarak iş yapmanın birey ve toplum hayatındaki önemini açıkça ortaya koymaktadır. Hz. Peygamber (s.a.v.), hem özel hem de kamusal alanlarda istişareyi bir yaşam biçimi haline getirmiş, bu konudaki uygulamalarıyla ümmetine rehberlik etmiştir.
Kur’an-ı Kerim’de İstişareye Verilen Önem
Kur’an’da istişare, sadece devlet yönetiminde değil, aile ve toplum hayatında da tavsiye edilmiştir. Şûrâ Suresi’nde genel anlamda her işte danışmanın gerekliliği vurgulanırken, Al-i İmran Suresi’nin 159. ayetinde, Peygamber Efendimiz’in (s.a.v.) sahabelerle istişare etmesi emredilmiştir:
“İş hakkında onlara danış. Artık kararını verdiğin zaman da Allah’a dayanıp güven.” Bu ayet, karar almadan önce başkalarının fikirlerini almanın, ancak nihai kararın Allah’a tevekkülle uygulanmasının gerekliliğini ifade etmektedir.
Hz. Peygamber’in Hayatında İstişare Uygulamaları
1. Devlet Yönetiminde İstişare:
Hz. Peygamber (s.a.v.), savaşlar ve diğer devlet işleri gibi önemli meselelerde sahabelerinin görüşlerini almıştır.
• Bedir Savaşı: Ebû Sufyan’ın kervanına karşı hareket edilip edilmeyeceği konusunda sahabelerle istişare etmiş, hem Muhacirlerden hem de Ensar’dan görüşler almıştır. Çoğunluğun fikrine uyarak savaş kararı alınmış ve Müslümanlar Bedir Zaferi’ni kazanmıştır.
• Uhud Savaşı: Hz. Peygamber (s.a.v.), Medine içinde savunma yapılmasını önerse de çoğunluk sahada savaşma taraftarı olduğu için onların görüşüne uymuştur.
• Hendek Savaşı: Selman-ı Farisi’nin hendek kazılması önerisi istişare sonucunda kabul edilmiş ve bu strateji sayesinde düşman saldırısı engellenmiştir.
2. Dini Meselelerde İstişare:
Dinin temel hükümleri Allah’tan gelen vahiy yoluyla belirlenmiş olsa da bazı pratik konular istişareye bırakılmıştır. Örneğin, namaz vakitlerinin duyurulması için Müslümanlar arasında yapılan istişare sonucunda ezan uygulaması kararlaştırılmıştır. Bu karar, İslam’ın danışma kültürüne verdiği önemin açık bir göstergesidir.
3. Ailevi İlişkilerde İstişare:
Kur’an, aile içindeki konularda da istişareyi teşvik etmektedir. Bakara Suresi’nin 233. ayetinde, çocuğun sütten kesilmesi gibi konularda ebeveynlerin birlikte karar vermesi gerektiği belirtilmiştir:
“Eğer ana-baba aralarında istişare ederek ve anlaşarak (daha önce) sütten kesmek isterlerse kendilerine günah yoktur.”
Hz. Peygamber (s.a.v.), aile meselelerinde kadınların görüşlerine değer vermiştir. Örneğin, evlilik konularında kadınların rızasının alınması gerektiğini belirtmiş ve “Kızları hakkında kadınlara danışınız” buyurmuştur. Bu hadis, kadınların fikirlerine verilen değerin açık bir ifadesidir.
4. Toplumsal ve Sosyal Konularda İstişare:
Hz. Peygamber (s.a.v.), toplumu ilgilendiren konularda daima sahabeleriyle istişare etmiş, onlara fikirlerini söyleme özgürlüğü tanımıştır. Ebû Hureyre (r.a.), “Rasûlullah’tan (s.a.v.) daha fazla istişare eden bir kimse görmedim” diyerek Peygamberimizin bu konudaki hassasiyetini ifade etmiştir. Peygamber Efendimiz’in bu davranışı, liderlerin karar alırken başkalarının görüşlerini dikkate alması gerektiğini göstermektedir.
Hz. Peygamber’in İstişareye Verdiği Değer
Hz. Peygamber (s.a.v.), istişare ettiği kişilerin güvenilir ve ehil olmasına büyük önem vermiştir. “İstişare edilen kişi, kendisine güvenilen kişidir” buyurarak, danışmanlık yapanların sorumluluk bilinciyle hareket etmeleri gerektiğini vurgulamıştır. Bir başka hadisinde ise, “Kim bir kardeşine, gerçeğin başka olduğunu bildiği halde yanlış bir şeyi tavsiye ederse ona ihanet etmiş olur” diyerek istişarede dürüstlüğün önemini ifade etmiştir.
İstişare ve Günümüz İçin Çıkarımlar
Kur’an ve sünnette istişarenin önemine dair çok sayıda örnek bulunmaktadır. Hz. Peygamber (s.a.v.), vahiy gelmeyen meselelerde sahabeleriyle istişare etmiş, onların fikirlerine değer vermiş ve çoğunluğun görüşünü uygulamıştır. Bu uygulamalar, bireysel, ailevi ve toplumsal hayatta istişarenin bir rehber olarak alınması gerektiğini göstermektedir.
Günümüzde insan ilişkilerinin daha karmaşık bir hale gelmesi, istişare mekanizmasını daha da önemli kılmaktadır. Müslümanların, bireysel ve toplumsal başarı için istişareyi bir prensip olarak benimsemeleri, hem Kur’an’ın hem de Peygamber Efendimiz’in sünnetine uygun bir hayat sürmelerine vesile olacaktır.
Haftaya görüşmek dileğiyle duayla kalınız .
